نظریۀ رشد ایمانی فاولر به عنوان چارچوبی برای تربیت دینی

روان شناسان مدل­های خوبی را برای درک رشد شناختی، رفتاری و روان­شناختی مطرح کرده اند، اما دکتر جیمز فاولر متخصص الهیات، بر این باور بود که مدلی ویژه برای رشد ایمانی تدوین نشده است. وی نظریۀ رشد ایمانی خود را براساس نظریه­های رشدی پیاژه، اریکسون و کلبرگ و مباحثه­های دینی در زمینۀ ایمان که تیلیش[1]، نی­بوهر[2] و اسمیت[3] بیان کرده بودند، بنا نهاد و آن را مراحل رشد ایمانی[4] نامید. نظریۀ فاولر از طریق گوش دادن به زندگی سیصدوپنجاه وهفت مصاحبه شونده بین سال­های 1972 تا 1981 پدید آمده است. فاولر پس از مصاحبه های متعدد با آزمودنی­ها، به این نتیجه رسید که رشد ایمان که همان رشد ایجاد معنا است، پدیده­ای جهانی و انسانی بوده و تا حدی ذاتی و غریزی است. او همچنین نشان داد که رشد ایمانی، مسیری رشدی، فکری، شناختی و پیش­بینی پذیر را دنبال می­کند. با اینکه دامنۀ گسترده ای از محققان خارجی به این نظریه توجه نشان داده اند، پیچیدگی­های آن سبب شده چالش­های نظری، اخلاقی و عملی زیادی به همراه داشته باشد. با توجه به اینکه در ایران این نظریه بسیار مهجور مانده است، در این مقاله کوشش شده درک بهتری از آن فراهم آید. ازاین رو ابتدا تعریف ایمان، و سپس مراحل رشد ایمانی از نگاه فاولر به تفصیل بررسی شده و درنهایت انتقادهای وارد بر این نظریه بیان می شود. به نظر می رسد این نظریه که شامل یک پیش مرحله و شش مرحله است، به عنوان ساختاری برای تدوین نظریۀ رشد دینی- ایمانی مطابق با آموزه­های اسلامی- شیعی راهگشا باشد. [1] . tillich [2] . neibuhr [3] . smith [4] . stages of faith development